bośnia i hercegowina: lukomir

Wioska Lukomir położona jest w górach Bjelašnica na wysokości prawie 1 500 metrów n.p.m. co czyni ją najwyżej położoną wsią w Bośni i zarazem jedną z najbardziej odizolowanych od świata. Latem żyje w niej około 60 osób.

To jedna z najwyżej położonych, a zarazem ostatnich tradycyjnych bośniackich osad w kraju. Ze względu na swoje położenie i surowy klimat, wieś jest odcięta od reszty świata przez kilka miesięcy w roku. Zimą drogi są często nieprzejezdne z powodu śniegu. Mieszkańcy Lukomiru nie żyją tam przez cały rok, a tylko od maja do października, gdy nie ma śniegu. Następnie wraz ze stadami owiec schodzą z gór do miejscowości Hadžići oddalonej o 40 km, by tam przezimować. Trudno byłoby bowiem przeżyć w otoczeniu trzymetrowych zasp i przy braku dostaw produktów spożywczych.

bośnia i hercegowina: droga do lukomir

Droga do Lukomir to piękne widoki, ale i pot, błoto i nieprawdopodobne zmęczenie. Jednak warto było! Na szczęście pogoda dopisała, co nie było takie pewne…

bośnia i hercegowina: potočari i srebrenica

Była fabryka akumulatorów w Potočari, to tu stacjonował holenderski batalion mający chronić ludność bośniacką na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ z 16 kwietnia 1993 roku.

Kiedy Serbowie zdobyli Srebrenicę, około 5 tys. Bośniaków wtargnęło na teren holenderskiej bazy, a 14 tys. zostało wokół niej. Pułkownik Thom Karremans, który był dowódcą pułku holenderskiego, porosił o wsparcie dodatkowych sił ONZ. Odmówiono mu. Świat obiegły nagrania wideo, na którym negocjuje z Mladiciem, mówiąc, że „jest tylko pianistą, a do pianistów się nie strzela”. „Jesteś bezwartościowym pianistą” odpowiada Mladić. Mladić zakończył negocjacje z Holendrami. Ich dowództwo zgodziło się, by wywiózł z bazy wszystkich mężczyzn. Negocjacje przypieczętował podobno toast wzniesiony rakiją.

Nedżida Sadiković, która wiele lat później, w czasie jednego z procesów w Hadze przytoczyła słowa Mladicia z tamtego lipcowego poranka: „Będzie krwi po kolana”. Zginęło ponad 8000 ludzi. Do dziś udało się zidentyfikować lekko ponad 6000 z nich. Po 30 latach wciąż odnajduje się w lasach ciała zamordowanych.

„Kazali im opuścić broń i rozebrać się do bielizny. Holendrzy zrobili to od razu. Straciliśmy całą nadzieję. Wtedy zrozumieliśmy, że UNPROFOR jest niczym.” – jedno z zeznań przed trybunałem w Hadze.

bośnia i hercegowina: sarajewo 2

Miasto zmarłych. Takie jest dla mnie Sarajewo. Na każdym kroku groby i ślady wojny, o której nie da się zapomnieć. Przyjechanie tu było moim marzeniem. I jest dokładnie tak, jak to sobie wyobrażałem.

bośnia i hercegowina: sarajewo z drona

Podczas oblężenia Sarajewa (1992-1996), na stadionie olimpijskim Koševo zorganizowano tymczasową kostnicę dla osób zabitych przez Serbów. Gdy ciał przybywało i zaczęło kończyć się miejsce, zaczęto je chować na znajdującym się obok stadionu boisku treningowym. Miało być to rozwiązanie tymczasowe, jednak już tak pozostało. Straszne miejsce.

Brutalne osiedle Ciglane. Wszędzie napisy 'Horda Zla’ i naklejki piłkarskich chuliganów. Na górę jedzie specyficzny wagonik, ale trzeba mieć drobne. Ja ich nie mam (aż tak drobnych), a nigdzie nie mają mi rozmienić 2 marki zamiennej (to bośniacka waluta. Na nasze jakieś 2.20zł). Ratuje mnie jakaś starsza babcia. Daje 50 ichniejszych groszy, ja chcę dać jej za to 1 markę. Odmawia, nawet się złości. Nie pozwala abym jej coś za do dawał. Uśmiech się szeroko dopiero wtedy, gdy chowam swoje pieniądze do kieszeni i biorę od niej monetę.

Stary opuszczony tor bobslejowy na górze Trebević. Został zbudowany na igrzyska olimpijskie które odbywały się w Sarajewie w 1984 roku. Dziś pozostał już tylko jego fragment. Z czasem i te pozostałości pochłonie natura.

bośnia i hercegowina: sarajewo 1

Mój pobyt w Bośni rozpoczynam od Sarajewa. Dziś jest mój pierwszy pełny dzień w tym mieście i rozpoczynam go od mostu, który marzyłem aby zobaczyć. 28 czerwca 1914 roku ok godz. 10:50, przy północnym przyczółku mostu stał 19-letni Gavrilo Princip i wypatrywał nadjeżdżającego samochodu wiozącego arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żony Zofię. Gdy samochód mijał Principa, wystrzelił on w kierunku książęcej pary, zabijając oboje pasażerów. Śmierć arcyksięcia uruchomiła lawinę wydarzeń, która doprowadziła ostatecznie do wybuchu I wojny światowej.

Aleja snajperów, most na którym zginęły dwie pierwsze osoby podczas serbskiego oblężenia miasta, stary cmentarz żydowski i wiele wiele więcej. To miasto mnie fascynuje! Nie mogę doczekać się jutra.

południe wzywa

Chciałbym napisać, że czas na pierwszą wschodnią wyprawę w 2017, ale tym razem geograficznie będzie to południe Europy. Jednak pod względem klimatu to wciąż typowo wschodnia wyprawa. Czas na Serbię oraz Bośnię i Hercegowinę, czyli Belgrad i Sarajewo. Mamy listę naprawdę świetnych miejsc do zobaczenia!

Wylatujemy dziś o 14 z Okęcia i kierujemy się prosto do Belgradu, gdzie spędzimy pierwsze 4 dni. Potem postaramy się dojechać do Sarajewa. Na początku mieliśmy w planach dolecieć tam samolotem, ale zniechęciły nas ceny. Tak więc pozostaje autobus – 7 godzin jazdy w jedną stronę. Jest tylko jeden DROBNY problem – autobus jest w jedną stronę, nie ma powrotnego! O pociąg też bardzo ciężko, więc na chwilę obecną nie wiemy jak wrócimy do Belgradu, skąd mamy 31 marca lot powrotny do Warszawy. Coś jednak wymyślimy:) Trzymajcie kciuki!

W międzyczasie zapraszam na:
instagram.com/emefef

Tam klasycznie już postaram się wrzucać zdjęcia na bierząco (w miarę dostępności internetu). Jak uda nam się kupić karty SIM, to będzie tego jeszcze więcej (spodziewajcie się również przekazów na żywo😉

* * *

Zdjęcia z poprzednich wyjazdów:
markoff/blog/wyprawy
markoff/grey